Van overbelasting tot Overwinning: Hoe grenzen ons welzijn versterken

Het zou oneerlijk zijn om de impact van Covid en de bijbehorende maatregelen op onze mentale gezondheid van de laatste jaren te ontkennen, maar er is meer aan de hand. In december 2020 leed 23% van de Belgische bevolking aan angststoornissen en 22% aan depressieve stoornissen (Bron A). Hoewel deze percentages enigszins zijn afgenomen, blijven ze nog steeds alarmerend hoog.

Een mogelijke verklaring voor dit alles vond ik recent in het werk van de Zuid-Koreaanse filosoof Byung-Chul Han. Hij schreef het boek 'The Burnout Culture' waarin hij betoogt dat de westerse samenleving in de afgelopen 200 jaar is verschoven van een disciplinaire naar een prestatiegerichte maatschappij.

In een disciplinaire maatschappij ligt de nadruk op 'nee'. Regels en beperkingen worden gedicteerd op basis van factoren zoals klasse, geslacht, leeftijd, religie, enzovoort. In het uiterste geval kan dit leiden tot misdaad en rebellie. Onze prestatiegerichte maatschappij daarentegen wordt gekenmerkt door 'ja'. We hebben de vrijheid om bijna alles te doen wat we willen, zolang we anderen geen schade berokkenen. Han beschrijft dit als 'The violence of positivity’ (het geweld van positiviteit). Ironisch genoeg leidt deze zogenaamde positiviteit, ‘Je kan alles doen wat je wilt, je kan zijn wie of zelfs wat jij wilt’, tot gevoelens van angst, zorg en stress.

Onderzoek, volgens Han, toont aan dat depressie in opmars is sinds het Westen begon te prediken: 'Je kunt zijn wie je wilt zijn, laat niets of niemand - je klasse, je geloof, je ouders en zelfs je geslacht - je vertellen wat je moet doen.' In deze 'positieve' maatschappij lijkt het slechts een kwestie van tijd voordat we ons overweldigd voelen.

Richard Swenson, auteur van het boek 'Margin,' identificeert 20 categorieën van mogelijke bronnen die maken dat we ons overweldigd voelen. Hier zijn er enkele die je wellicht herkent:

1. Overbelasting door activiteiten: Je rent van de ene activiteit naar de andere, vult je agenda tot de rand, of misschien ben je gestopt met to-do lijstjes omdat ze je eerder ontmoedigen dan motiveren. Herkenbaar?

2. Overbelasting door verandering: Onze wereld verandert voortdurend, vaak zo geleidelijk dat we het nauwelijks merken. Aangezien ikzelf in het buitenland woon, valt het me misschien meer op hoe de dingen veranderen. Elke keer wanneer ik België bezoek is er weer een nieuwigheid. Zo kon ik overlaatst niet parkeren in Gent zonder het hebben van de parkeer-app. Met kaart of geld parkeren ging niet meer. Verandering, hoe klein of groot ook, het heeft een impact op ons dagelijks leven. 

3. Overbelasting door keuzes: Ik weet niet of ze 100 jaar geleden het woord ‘keuzestress’ kenden, maar vandaag de dag weet iedereen exact wat dit woord betekent. 
Onderzoek toont aan dat het makkelijker kiezen is tussen vijf soorten chocolade dan tussen vijfentwintig soorten. In het eerste geval kopen mensen sneller en zijn ze achteraf tevredener over hun keuze. En het gaat natuurlijk niet enkel over chocolade, maar ook over naar welke jeugdgroep je in het weekend gaat, welk feestje of welke hobby je boven de andere verkiest omdat ze op dezelfde dag vallen,…

4. Overbelasting door verwachtingen: Onze maatschappij heeft talloze verwachtingen, of ze nu expliciet zijn of niet. Denk maar aan je studie- of carrièrekeuze, of je relatiestatus. Afwijken van het verwachte patroon kan pijnlijk zijn.

5. Overbelasting van informatie: We worden dagelijks overspoeld met meer informatie dan ooit tevoren. Onderzoek toont aan dat 1 editie van de New York times (de krant) ongeveer evenveel informatie bevat als dat de gemiddelde persoon in de 17de eeuw zou leren gedurende zijn volledige leven. Is dat niet crazy?! En ik geloof dat velen van ons wekelijks meer lezen op sociale media dan de inhoud van 1 krant. Dit is opnieuw iets waar we ons amper bewust van zijn, maar informatie is overal aanwezig. 

6. Overbelasting door media: Sociale media, streamingdiensten en meer leggen de druk om bij te blijven en te consumeren. Stel je voor dat je maandag op school aankomt, en je hebt de laatste aflevering van ‘vul-hier-een-populaire-serie-in’ nog niet gezien?

Burnout, overbelasting, angst- en stressgerelateerde klachten, waren vroeger beperkt tot bepaalde beroepen, maar nu lijkt het een wijdverspreid probleem te zijn, vooral onder jongeren, en manifesteert het zich als een langdurig lijden dat niet snel kan worden opgelost.

Han beweert dat de kern van deze cultuur zonder grenzen en limieten te vinden is in een seculier wereldbeeld. In een seculier wereldbeeld ontbreekt het aan een eeuwige visie of doel voor ons leven, behalve wat we er zelf van maken. Dit kan leiden tot obsessie met efficiëntie, plezier, werk en hedonisme, waarin we onze identiteit proberen vinden.

Het is van cruciaal belang om deze problemen serieus te nemen omdat ze onze capaciteit om een rijk geestelijk leven te leiden ondermijnen. Chronische vermoeidheid, digitale afleiding en constante haast leiden niet alleen tot burnout, maar maken ons ook minder in staat lief te hebben.

Als christelijke jongeren moeten we leren om grenzen te waarderen en ze niet te zien als obstakels die overwonnen moeten worden, maar als gaven van God. Dit staat haaks op de maatschappelijke boodschap dat alles mogelijk is en dat we onszelf continu moeten bewijzen.

We kunnen het ontkennen, maar we hebben allemaal onze grenzen:
– Ons lichaam: we kunnen slechts op één plek tegelijk zijn, met technologie doen we misschien een poging om ook tegelijk ergens anders te zijn, maar we zijn er niet.
– Ons verstand: Onze kennis is slechts beperkt, en het probleem is dat we niet weten wat we niet weten.
– Ons IQ: we kunnen nog zo veel boeken lezen, of studies afronden, ik zal hoe dan ook nooit die intelligentie hebben als veel van de mensen waar ik naar op kijk.
– Onze gave: Opnieuw, ik zal nooit de gave hebben van sommige mensen waar ik naar op kijk. En ons met elkaar vergelijken zorgt dat onze vreugde gestolen wordt.
– onze persoonlijkheid: introvert/extravert
– De familie waaruit we komen: eenoudergezin, aandoening in de familie,… niemand wordt met een blanco blad geboren. Onze familie legt ons limieten op zelfs nog voor we geboren zijn.
– Het seizoen waarin we zitten: of we nu naar school gaan, 5 kinderen opvoeden, of we zorgen voor onze ouders die een dagje ouder worden,… elk seizoen is anders en in het ene is er meer tijd dan het andere.
– ons +- 80 jaar durende leven

In Matteüs 11:30 nodigt Jezus ons uit om zijn juk op ons te nemen en van Hem te leren, belovend dat we diepe innerlijke rust zullen vinden. Dit is een belofte waarop we kunnen vertrouwen.

Het is duidelijk dat we allemaal onze grenzen hebben, of het nu gaat om tijd, sociaal, economisch, relationeel, emotioneel, enzovoort. Het antwoord op onze haast, gebrek aan marges en de burnout-cultuur is niet meer tijd, maar vertraging, vereenvoudiging van ons leven en een focus op de drie doelen van het volgen van Jezus: bij Hem zijn, zoals Hem worden en doen wat Hij deed.

Hoe doen we dit dan precies? Vier pilaren die ikzelf herken als cruciale ingrediënten voor een dergelijk leven zijn: Gebed, Gemeenschap, Gods Woord en de Heilige Geest. Deze vormen de basis van een geestelijk gezond leven en kunnen ons helpen om te gaan met de uitdagingen van de moderne samenleving.

Over deze vier bovengenoemde pilaren kan je boeken en blogs vol schrijven, maar ik wil je graag uitdagen vandaag om de tijd te nemen om deze 4 pilaren voor jezelf te evalueren. Hoe tevreden ben je met elk van hen, en is er ruimte voor verandering? En bespreek het eventueel met een vriend of vriendin of in je jeugdgroep. 

Laten we ons bewust worden van de grenzen die God ons heeft gegeven, en ze zien als kostbare gaven die ons beschermen tegen de verleidingen van een cultuur zonder marge. De uitdaging ligt bij ons om een bewuste keuze te maken voor een leven waarin we prioriteit geven aan onze relatie met God, waarin we de rust vinden om te groeien in ons geestelijke leven, en waarin we handelen zoals Jezus deed.